བཙན་པོའི་དུས་ཀྱི་ཡིག་ཚང་ཞིག་གསར་དུ་རྙེད།

རྩོམ་སྒྲིག་པའི་གཏམ།

        ཉེ་ཆར། བོད་ལྗོངས་ཞིང་འབྲོག་ཚན་རྩལ་ཁང་གི་བོད་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་པ་བན་ཤུལ་དཔལ་མཁར་རྒྱལ་གྱིས་སྟོད་མངའ་རིས་སྤུ་ཧྲེང་རྫོང་ཁྱུང་ལུང་དགོན་ནས་པྲ་དུན་རྩེ་གཙུག་ལག་ཁང་གི་མདུན་དུ་ཡོད་པའི་བཙན་པོའི་དུས་ཀྱི་རྡོ་རིང་དེའི་ཞལ་བཤུས་ཀྱི་མ་ཕྱི་དངོས་ཀྱི་ཤོག་དྲིལ་ཞིག་མཐོང་ཞིང་། ཤོག་དྲིལ་ཆ་ཚང་ལ་ཡིག་ཕྲེང་༡༠༣ཡོད་ཅིང་། དེ་ནི་པྲ་དུན་རྩེ་གཙུག་ལག་ཁང་གི་མདུན་དུ་ཡོད་པའི་བཙན་པོའི་དུས་ཀྱི་རྡོ་རིང་དེའི་ཞལ་བཤུས་ཀྱི་མ་ཕྱི་དངོས་ཡིན་པར་ངེས་ཤིང་། ད་ལྟའི་བར་བོད་རིག་པའི་དཔྱད་ཡིག་གི་ཁྲོད་དུ་བེད་སྤྱོད་བྱས་མེད་པའི་ཡིག་ཆ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་མཐོང་ཞིང་། དེའི་ནང་དུ་སྤུ་རྒྱལ་གྱི་བཙན་པོ་སྟག་རི་གཉན་གཟིགས་ཀྱི་ཞང་བློན་ཟིང་པོ་རྗེ་སྟག་སྐྱ་བོའི་བློན་པོ་བཞིས་ཐོག་མར་ཞང་ཞུང་དབང་དུ་བསྡུས་ཚུལ་ནས་བཟུང་རིམ་བཞིན་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱི་བློན་པོ་ཁྲི་དབང་གཙུག་ཕུད་ལ་ཐུག་པའི་བར་དུ། དུས་ཡུན་རིམ་པར་ཞང་ཞུང་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་དབང་དུ་བསྡུས་ཚུལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་དེའི་བྱུང་བ་སོགས་གསལ་པོར་འཁོད་ཡོད་པར་ཞིབ་དཔྱད་ནན་ཏན་གནང་ཡོད་པས་ཞིབ་འཇུག་གི་རིན་ཐང་ཧ་ཅང་ཆེ་བར་སྣང་ནས་འདིར་བཀོད་པ་ཡིན། །

编者按：

        近期，西藏农科院畜牧研究所研究员完秀 ·华科加在西藏阿里地区发现了公元8世纪由藏王赤松德赞建立的扎东寺石碑内容抄写本，文中明确记载吐蕃国王达日年塞到赤松德赞时期，逐步完全征服象雄的历史，具有较高的研究价值。本期特刊登完秀 ·华科加的一篇文章和扎东寺石碑内容抄写本的珍贵图片，供大家研究交流。

 

གླེང་གཞི།

        སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་བདུན་པའི་ནང་དུ་རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་མཐའ་བཞིའི་རྒྱལ་ཕྲན་དུ་མར་དབང་བསྒྱུར་ནས་མངའ་རིས་སུ་བཅུག་པ་དང་། རྒྱལ་ཕྲན་དེ་དག་གི་སོ་མཚམས་གནད་ཆེ་ཁག་ལ་མཐའ་འདུལ་ཡང་འདུལ་གྱི་གཙུག་ལག་ཁང་རེ་བཞེངས་ཤིང་། སྤུ་རྒྱལ་བཙན་པོའི་བཞུགས་གནས་ནི་འཛམ་གླིང་གི་ལྟེ་བར་ངོས་བཟུང་ནས་དེའི་ས་དབྱིབས་ཀྱང་གཞན་གྱིས་བཏུལ་དཀའ་བའི་སྲིན་མོ་གན་རྐྱལ་དུ་འགྱེལ་པ་ཞིག་ལ་དཔེ་བླངས་པ་དང་། སྲིན་མོ་དེའི་སྙིང་ཁའི་དཀྱིལ་དུ་སྤུ་རྒྱལ་གྱི་ལྟེ་བ་ཇུས་འགོད་བྱས་ཤིང་རྒྱལ་ཕྲན་གཞན་རྣམས་ནི་དེའི་མཐའ་བསྐོར་ན་མངའ་རིས་ཀྱི་ཚུལ་དུ་གནས་ཡོད་པའི་ས་བཀྲ་ཞིག་བྱུང་ཡོད་པ་དང་། དེའི་ཕྱིས་ཀྱི་དུས་རབས་བརྒྱད་པར་རྒྱལ་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱིས་སྔར་ཡོད་མཐའ་འདུལ་ཡང་འདུལ་གྱི་ཆེད་དུ་བཏབ་པའི་གཙུག་ལག་ཁང་དག་གི་མདུན་དུ་བཀའ་གཙིགས་ཀྱི་ངོ་བོར་ཡོད་པའི་ཆེ་རྟགས་ཀྱི་རྡོ་རིང་རེ་བཙུགས་ནས་མངའ་རིས་འཁྲུལ་མེད་ཡིན་པའི་མཚོན་རྟགས་གཙོ་བོར་ངོས་འཛིན་བྱེད་བཞིན་ཡོད།

        དེ་བཞིན་དུ་སྤུ་རྒྱལ་བཙན་པོའི་དུས་ཀྱི་དགེ་བརྗོད་སྒོ་མོ་རྣམ་བཞིའི་ལས་སྒོ་ཆེན་པོ་ཁག་གི་བྱུང་རིམ་ཁྲོད་དུ་སྲིན་མོ་གན་རྐྱལ་གྱི་དབྱིབས་སུ་ཡོད་པའི་ས་བཀྲ་དེའི་ནང་ལ་མཐའ་འདུལ་ཡང་འདུལ་གྱི་གཙུག་ལག་ཁང་བཞི་བཅུ་ཞེ་གསུམ་ཙམ་བཞེངས་ཞེས་འཁོད་ཡོད་པ་དང་། འདིར་སྐབས་སུ་བབས་པ་ནི་སྲིན་མོའི་རྐང་ལག་བཞི་པོའི་བར་ཚིགས་རྣམས་ནོན་པའི་ཕྱིར་ཏུ་མཐའ་འདུལ་གྱི་གཙུག་ལག་ཁང་བཞི་བཏབ་པའི་ཡ་གྱལ་ལས། གནའ་བོའི་ཞང་ཞུང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ཆགས་འཇིག་དང་འབྲེལ་བའི་པྲ་དུན་རྩེ་གཙུག་ཁང་ཞེས་པའི་སྐོར་ལ་དཔྱད་གླེང་བྱེད་རྒྱུ་དེ་ཡིན།

བོད་ལྗོངས་ཡིག་ཚགས་ཁང་དུ་ཉར་བའི་སྲིན་མོ་གན་རྐྱལ་གྱི་རི་མོ།

གཅིག སྲིན་མོ་གན་རྐྱལ་གྱི་ས་བཀྲའི་ནང་གི་པྲ་དུན་རྩེ་གཙུག་ལག་ཁང་ངོས་འཛིན་སྐོར།

        དེ་ལ་སྲིན་མོ་གན་རྐྱལ་གྱི་པུས་མོ་གཡས་པ་ལ་པྲ་དུན་རྩེ་བྱ་བའི་གཙུག་ལག་ཁང་ཞིག་བཏབ་ཡོད། གཙུག་ལག་ཁང་དེ་ནི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་བཤད་སྟངས་ལྟར་ན་འབྱུང་བ་རླུང་གི་ཁ་གནོན་དུ་བཞེངས་པ་ཞིག་ཡིན་ཞེས་གྲགས་ནའང་། དོན་ངོ་མར་གངས་ཏི་སེ་མཐོང་ན་བོད་ཀྱི་རི་ཐམས་ཅད་ལ་གནོད་པར་དོགས་ནས་ཏི་སེ་མི་མཐོང་པའི་ཕྱིར་ཏུ་བཞེངས་པ་ཡིན་ཞེས་འཁོད་པ་ནི་ཧ་ཅང་གནད་ཆེ་བའི་དཔྱད་གཞི་ཞིག་ཡིན། འོ་ན་ང་ཚོས་ངེས་པར་དུ་བསམ་གཞིགས་བྱ་དགོས་པ་ཞིག་ལ། དུས་རབས་བདུན་པའི་ནང་དེར་སྤུ་རྒྱལ་རྣམས་ཀྱིས་ཅིའི་ཕྱིར་གངས་ཏི་སེ་དང་མཚོ་མ་ཕམ་ས་དགྲ་རུ་བརྩིས་ནས་དེ་གཉིས་རྣམ་པར་འགོག་བྱེད་དུ་གཙུག་ལག་ཁང་བརྩིགས་དགོས་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། དེ་དང་ཆབས་ཅིག་སྲིན་མོ་གན་རྐྱལ་གྱི་ས་བཀྲའི་སྟེང་དུ་བཏབ་པའི་གཙུག་ལག་ཁང་དེ་དག་ནི་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཁོ་ན་དར་བ་ཙམ་གྱི་ཆེད་དུ་བཏབ་པ་མ་ཡིན་པར། སྤུ་རྒྱལ་གྱི་མངའ་རིས་རྒྱ་ཁྱོན་ཡང་ནས་བསྐྱར་དུ་རྒྱ་བསྐྱེད་པའི་འཆར་ཇུས་གང་ཞིག་ལ་འབྲེལ་བ་མེད་དམ་སྙམ་པས་དཔྱད་དགོས་སོ།།

རཱོ་བྷེན་སྒྱུ་རྩལ་བཤམས་སྟོན་ཁང་དུ་ཉར་བའི་སྲིན་མོ་གན་རྐྱལ་གྱི་ས་བཀྲ།

གཉིས། པྲ་དུན་རྩེ་གཙུག་ལག་ཁང་གི་གནས་ཡུལ་གཙང་གྲོ་ཤོད་ཀྱི་སྐོར།

        ང་ཚོས་ཡང་བསྐྱར་གོང་ནས་འཆད་ཟིན་གྱི་གནད་དོན་དེ་གཟབ་ནན་གྱིས་ཤེས་དགོས་ན། པྲ་དུན་རྩེ་གཙུག་ལག་ཁང་བཞེངས་ཡུལ་གྱི་ས་ཆ་དེ་ཡང་དག་པར་ངོས་འཛིན་བྱེད་རྒྱུ་ནི་ཧ་ཅང་གལ་ཆེ་བ་ཞིག་རེད། གཙུག་ལག་ཁང་དེ་ནི་ད་ལྟའི་ཆར་ནུབ་ཀྱི་གཞིས་རྩེའི་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་མངའ་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་འབྲོང་པ་རྫོང་གི་ཁོངས་སུ་ཡོད་ལ། ཡུལ་གྲུ་དེ་ནི་སྔོན་གྱི་ཚེ་མངའ་རིས་ཀྱི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་ཤིང་ས་མིང་རྙིང་པ་ཡང་གཙང་གི་གྲོ་ཤོད་ཅེས་འབོད་སྲོལ་ཡོད། གཙང་གི་གྲོ་ཤོད་ཅེས་པའི་མིང་དེ་ནི་སྤུ་རྒྱལ་རྣམས་ཀྱིས་བྱང་གི་ཞང་ཞུང་ལ་མངའ་བསྒྱུར་ནས་གསར་ཏུ་བཏགས་པའི་མིང་ཞིག་ཡིན་ལས་ཆེ་ཞིང་། དོན་ངོ་མར་གནའ་བོའི་ཞང་ཞུང་ལ་ལྷོ་བྱང་ཁག་གཉིས་ཡོད་པའི་ཡ་གྱལ་ལས་བྱང་གི་ཞང་ཞུང་ཁོ་ན་ལ་ངོས་འཛིན་དགོས་པ་ཡིན། དེ་ལ་སྤུ་རྒྱལ་བཙན་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་དུས་སུ་བྱང་གི་ཞང་ཞུང་ལ་དབང་བསྒྱུར་བྱས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་དུམ་བུ་ཞིག་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་དུ་གསལ་བ་འདི་ལྟ་སྟེ།

        ༡ ༄ འུང་གི་འོག་ཏུ་བཙན་པོ་ཁྲི་སྲོང་རྩན་གྱི་རིང་ལ། ཁྱུང་པོ་སྤུང་ཟད་ཟུ་ཙེ་ལྟ་ཞིག་རྒསྟེ་ཉི་མ་འདོར་གནང་ངོ་།། འུང་ནས་

        ༢ བཙན་པོའི་ཞ་སྔར། ཟུ་ཙེས་གསོལ་པའ། སྔུན་ཡབ་གནམ་རྀའི་རིང་ལ། བདག་གཱི་འབངས་སུ་བཀུག་པ་ལྟ་ཞིག སྤྱན་

        ༣ ཀྱིས་ཀྱང་མ་གཟིགས། ཞབས་ཀྱིས་ཀྱང་མ་བཅགས་ན། བཙན་པོ་སྲས་ཀྱིས། སྤྱན་གྱིས་གཟིགས་ཤིང་། ཞབས་ཀྱིས་

        ༤ བཅགསྟེ། བདག་རྒན་པོའི་སྡུམ་པ་ཁྲི་བོམསུ་དགྱེས་སྐྱེམས་སྟོན་མོ་གསོལ་བར་ཇི་གནང་ཞེས་གསོལ་ནས།

        ༥ བཙན་པོ་ཁྲི་སྲོང་རྩན་གྱིས་ཟུ་ཙེ་གསོལ་བ་བཞིན་དུ་གནང་ངོ་།། འུང་གི་རྗེས་ལ། མགར་ཡུལ་ཟུང་ཕོ་བྲང་ས་འཛིན་

        ༦ བར་བཀའ་སྩལ་ཏེ། ཟུ་ཙེ་གནང་དུ་མཁར་ཁྲི་བོམསུ་མཚལ་ནས། མགར་ཡུལ་ཟུང་གིས་བལྟས་ན། མཁར་

        ༧ འདིའི་བཀའ་གྲོས་ལ་གཏོགསྟེ་ཟུ་ཙེ་གློ་བ་ཉེ་འོ། འུང་གི་འོག་དུ། བཙན་པོ་སྲོང་བཙན་གྱི་རིང་ལ།

        ༨ མྱང་ཞང་སྣང་གློ་བོ་རྀངས་པ་ཟུ་ཙེས་དཀུ་འཔེལ་ཏེ། བཙན་པོའི་སྙན་དུ་གསོལ་ཏེ། ཞང་སྣང་བཀུམ་ནས་ཟུ་ཙེ་

        ༩ གློ་བ་ཉེའོ།། ཏོ་ཡོ་ཆས་ལའྀ་རྗོ་བོ་བོར་ཡོན་ཙེ་བརླགསྟེ། ཏོ་ཡོ་ཆས་ལ་ལསྩོགས་ཏེ་བྱང་གི་ཞང་ཞུང་ཐམས་

        ༡༠ ཅད། ཁྲི་སྲོང་རྩན་གྱི་ཕྱག་དུ་ཕུལ་ཏེ། ཟུ་ཙེ་གློ་བ་ཉེའོ། བཙན་པོའི་བློན་པོ་ནང་ན། སྤུང་སད་ཟུ་ཙེ་ལས་གློ་

        ༡༡ ཉེས་བ་སྔན་ཆད་ཀྱང་མ་བྱུང་ངོ་།། ཟུ་ཙེ་འཛངས་སོ་ཤེས་སོ།། སྒྱུ་ཆེ་ཞིང་མཁས་སོ།། དཔའ་ཤེས་པའོ།། ཆུ་གང་

        ༡༢ ཆེའོ།། ཡང་བ་རིང་ངོ་། མྱི་ཆིག་ལ་ཚོགས་དགུ་ཚོགས་ན། སྤུང་སུད་ཟུ་ཙེ་ལ་ཚོགས་སོ།།

        ཞེས་གསལ་ཡོད། དེ་ལ་སྤྱིར་བྱང་གི་ཞང་ཞུང་ནི་རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་ཡབ་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་གྱི་སྐུ་དུས་ནས་བཟུང་མངའ་རིས་འཁྲུལ་མེད་དུ་བཅུག་ཡོད་ནའང་། སྲོང་བཙན་དུས་སུ་ཡང་བསྐྱར་འོས་ལངས་བྱས་ཡོད་སྟབས་དྲག་པོའི་འདུལ་བཅོམ་བྱས་ཡོད་པ་དང་། དེ་ནས་མི་རབས་ལྔ་ཙམ་སོང་བའི་མཐར་རྒྱལ་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱི་དུས་སུ། དེའི་ནང་བློན་ལྕེ་ཡི་དམག་གིས་ཞང་ཞུང་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་མངའ་རིས་འཁྲུལ་མེད་དུ་བཅུག་ཡོད་ལ། བྱང་གི་ཞང་ཞུང་གི་ལྟེ་གནས་གཙོ་བོ་སྟེ་གཙང་གི་གྲོ་ཤོད་དུ་པི་བ་མཁར་ཞེས་པའི་ཕོ་བྲང་ཞིག་ཀྱང་བཞེངས་ཡོད།

        མདོར་ན་པྲ་དུན་རྩེ་གཙུག་ལག་ཁང་ནི་སྤུ་རྒྱལ་དང་ཞང་ཞུང་གི་སོ་མཚམས་གྲོ་ཤོད་དུ་བཏབ་པའི་བཀའ་རྟགས་ཀྱི་གཙུག་ལག་ཁང་ཞིག་ཡིན་པ་ཧ་ཅང་གསལ་པོར་ཤེས་ཐུབ་པ་མ་ཟད། དེའི་དམིགས་ཡུལ་ནི་ཞང་ཞུང་གི་ས་དགྲ་ཡོངས་སུ་གནོན་པ་དང་ཞང་ཞུང་ནི་སྤུ་རྒྱལ་གྱི་མངའ་རིས་འཁྲུལ་མེད་ཅིག་ཡིན་པའི་ཆེད་དུ་བཞེངས་པའང་རྗེས་སུ་དཔག་ནས་རྟོགས་ནུས་པ་ཞིག་རེད།

པྲ་དུན་རྩེ་གཙུག་ལག་ཁང་ཡོད་སའི་འབྲོང་པ་རྫོང་།

གསུམ། པྲ་དུན་རྩེ་གཙུག་ལག་ཁང་མདུན་དུ་བཙུགས་པའི་བཀའ་གཙིགས་རྡོ་རིང་གི་སྐོར།

        ཕལ་ཆེར་སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་བརྒྱད་པ་སྟེ་རྒྱལ་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱི་སྐུ་རིང་ཙམ་ལ། སྔར་གྱི་ཡབ་མེས་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་གྲོ་ཤོད་དུ་མཐའ་འདུལ་ལ་རྒྱས་བཏབ་པའི་པྲ་དུན་རྩེ་གཙུག་ལག་ཁང་ཉམས་གསོ་མཛད་ནས། ཡང་བསྐྱར་ཡང་འདུལ་རྟིང་གནོན་གྱི་སླད་དུ་ནུབ་ཕྱོགས་ཀླུ་མ་དྲོས་པའི་ཁ་གནོན་མཛད་པའི་བཀའ་རྟགས་སུ། གཙུག་ལག་ཁང་དེའི་མདུན་དུ་བཀའ་གཙིགས་ཀྱི་རྡོ་རིང་ཞིག་བཙུགས་ཡོད་ནའང་། དུས་ཡུན་མི་ལོ་ཧ་ཅང་མང་པོ་འགོར་བས་ད་ལྟའི་ཆར་ཆེ་རྟགས་ཀྱི་རྡོ་རིང་དེ་ཉིད་རྣམ་པར་འཇིག་མོད། དེ་ནི་ཕལ་ཆེར་སྟག་རི་གཉན་གཟིགས་ཀྱི་སྐུ་རིང་ལ་ཁོང་གི་ཞང་བློན་ཟིང་པོ་རྗེ་སྟག་སྐྱ་བོའི་བློན་པོ་བཞིས་ཞང་ཞུང་སྡེ་དང་བཅས་པ་དབང་དུ་བསྡུས་ནས་མངའ་རིས་སུ་བཅུག་པ་སོགས་ཀྱི་བྱུང་བ་ནར་མར་འཁོད་པའི་བཀའ་གཙིགས་ཀྱི་རྡོ་རིང་ཞིག་ཡིན་པར་ཚོད་དཔག་བྱས་ཆོག་པ་ཞིག་རེད།

        ཉེ་བའི་ཆར་ཧ་ཅང་སྟབས་ལེགས་པ་ཞིག་ལ། གུས་པས་དེའི་སྐོར་གྱི་ཤོག་དྲིལ་ཞིག་གི་ཕྱི་མོའི་པར་རིས་ཆ་ཚང་ཞིག་མཐོང་ཞིང་། དེ་ནི་པྲ་དུན་རྩེ་གཙུག་ལག་ཁང་གི་མདུན་དུ་ཡོད་པའི་བཙན་པོའི་དུས་ཀྱི་རྡོ་རིང་དེའི་ཞལ་བཤུས་ཀྱི་མ་ཕྱི་དངོས་ཡིན་པར་ལུང་དང་རིགས་པའི་ངེས་ཤེས་བརྟན་པོ་རྙེད་ཅིང་། ཞལ་བཤུས་ཤོག་དྲིལ་རིང་པོ་དེ་ནི་བཙན་པོའི་དུས་སུ་བསེ་སྒྲོམ་དངུལ་སྤྲས་མའི་ནང་དུ་བཅུག་ཏེ། དེ་ལ་ཆོས་སྐྱོང་སྲུང་མ་བསྐོས་ནས་ཉར་ཚགས་བྱས་པའི་ཡིག་ཚང་ཞིག་ཡིན་པའང་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ་བོ།།

རྩོམ་པ་པོས་བྲིས་པའི་པྲ་དུན་རྩེ་གཙུག་ལག་ཁང་དང་མདུན་གྱི་རྡོ་རིང་གི་འདྲ་རིས།

 

མཇུག་གི་གཏམ།

        མདོར་ན་སྤྱི་ལོ་བརྒྱ་ཕྲག་བདུན་པའི་ནང་དུ་རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་སྤུ་རྒྱལ་གྱི་མངའ་རིས་རྒྱ་བསྐྱེད་པའི་འཆར་ཇུས་ཀྱི་ནང་དུ་གནའ་བོའི་ཞང་ཞུང་རྒྱལ་རབས་ཚུད་ཡོད་པ་དང་། དེ་ཡང་འཛམ་གླིང་གི་ལྟེ་བ་མཚོན་པའི་སྲིན་མོ་གན་རྐྱལ་གྱི་ས་བཀྲའི་ནང་དུ་ཞང་ཞུང་རྒྱལ་ཕྲན་ནི་མཐའ་མཚམས་སུ་བརྩིས་ཡོད་ལ། དེའི་གནད་ཆེ་བའི་རྩང་བོད་སོ་མཚམས་གྲོ་ཤོད་དུ་ཞང་ཞུང་གི་ས་དགྲ་གནོན་པའི་ཕྱིར་དང་། ཡུལ་དེ་ནི་སྤུ་རྒྱལ་གྱི་མངའ་རིས་འཁྲུལ་མེད་ཅིག་ཡིན་པའི་དཔང་རྟགས་སུ་བཀའ་རྟགས་ཀྱི་གཙུག་ལག་ཁང་པྲ་དུན་རྩེ་བཞེངས་ཡོད་པ་དང་། དེའི་མདུན་དུ་རྒྱལ་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱིས་སྔར་རང་གི་མེས་པོས་བཞག་པའི་བཀའ་ཡི་རྟིང་གནོན་ལ་བཀའ་གཙིགས་ཀྱི་རྡོ་རིང་ཞིག་བཙུགས་ནས་མནའ་གན་མཐུ་མོ་ཆེ་ཡི་ངོ་བོར་བླ་ནས་རྒྱས་བཏབ་ཏེ་བཞུགས་ཡོད།

མངའ་རིས་ནས་གསར་དུ་རྙེད་པའི་པྲ་དུན་རྩེ་གཙུག་ལག་ཁང་གི་མདུན་དུ་བཙུགས་པའི་བཀའ་གཙིགས་རྡོ་རིང་གི་ཞལ་བཤུས་མ་ཕྱི།

 

པྲ་དུན་རྩེ་གཙུག་ལག་ཁང་གི་མདུན་དུ་ཡོད་པའི་བཙན་པོའི་དུས་ཀྱི་རྡོ་རིང་དེའི་ཞལ་བཤུས་ཀྱི་མ་ཕྱི་ཆ་ཚང་།

༡༄༅ །།།།གནམ་ལབས་ཀྱི་བཙན་པོ་།།

༢ ས་ལྷུནད་ཀྱི་མངའ་མཛད་།།མྱི་རྗེ་ལྷའི་སྤྲུལ་

༣ པ་།གནམ་གྱི་ལྷ་ལས་འགྲེང་མྱིའི་རྗེར་གཤེགས་

༤ སྟེ་།དུད་རྔོག་ཆགས་ཀྱི་རྐྱེན་དུ་བསྐྱོད་པའི་བོད་ཀྱི་

༥ སྤུ་རྒྱལ་བཙན་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱི་ཞ་སྔའ་

༦ ནས་ཕོ་བྲང་གྲོ་ཤོད་པི་བ་མཁར་ན་བཞུགས་

༧ པའི་དུས་སུ།།བཀའ་ལུང་གསལ་བའི་མདོའ་

༨ བྱང་གུ་གེའི་སྡེ་རྒྱེ་ཤིན་བློན་ཆེན་པོ་ཁྲི་དབང་

༩ གཙུག་ཕུད་རྗེ་ལ་ཁྭེ་ལ་ཡོས་བུའི་ལོ་རྒུན་

༡༠ ཟླ་ཐ་ཆུངས་ཀྱི་ངོ་ལ་བཀས་གནང་བ།

༡༡ རྒྱེ་ཤིན་བློན་ཆེན་པོ་ཁྲི་དབང་གཙུག་ཕུད་རྗེ་ལ་

༡༢ ཁྭེ་མཆིས་ན་ཡང་བཙན་པོ་གདུང་རྒྱུད་རིམ་

༡༣ པར་ཕ་མེས་རྒྱུད་ཀྱིས་སྐུའི་ཉེ་ཞིང་ཞོ་ཤ་ཆེར་

༡༤ ཕུལ།མེས་ཁྲི་སྟའུ་སྙ་གཟིགས་ཀྱི་སྐུ་རིང་ལ་

༡༥ རྒྱེ་ཤེན་བློན་ཆེན་པོ་འཛམ་གླིང་ཁྲི་དོན་བཞེར་

༡༦ བཙན་ནེས་དྲུ་གུ་ཡུལ་དུ་དམག་པོན་བགྱིས་ཏེ་།

༡༧ མྱང་དབས་མནོན་དང་གསུམ་།ཚེ་སྤོངས་འཕྲིན་

༡༨ དང་སྒོ་བསྟུན་ནས་།རྒྱལ་ཕྲན་བཅུ་གཉིས་ཀྱིའ་

༡༩ སྲིད་བརླག་།ཞང་ཞུང་སྡེ་དང་བཅས་པ་འ་ཞའ་

༢༠ འཁོར་དང་བཅས་པ་།དགས་པོ་རྒྱབ་དང་བཅས

༢༡ པ་མངར་འདུས་ཏེ་།ཞབས་འདེགས་ཕུལ་།མེས་

༢༢ ཁྲི་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་རླུང་ནམ་གྱི་སྐུ་རིང་ལ་

༢༣ རྒྱེ་ཤིན་བློན་ཆེན་པོ་རུས་རྒྱ་འཛམ་བུས་དམག་པོན་

༢༤ བགྱིས་ཏེ་།སྦལ་ཏི་དང་ནོལ་ཐབས་མཛད་པའི་

༢༥ སར་དཔའི་ཡ་རབ་བགྱིས་ཆབ་སྲིད་རྒྱས་པར་

༢༦ བཅུགས་པས་བཀའ་རྟགས་ཀྱི་སྒྲོམ་བུ་མཐའ་

༢༧ དབུས་སུ་བརྩན་བར་རྨེང་ཆགས་པའི་ཞབས་

༡༨ འདེགས་ཕུལ་།མེས་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་

༡༩ སྐུ་རིང་ལ་རྒྱ་ཤིན་བློན་ཆེན་པོ་མང་རྗེ་བཙན་

༣༠ ལ་མྱིས་རྒྱའི་ཕྱོགས་སུ་དམག་དྲངས་ཏེ་ག་རམ་

༣༡ གྱི་རྒྱ་ཐང་དུ་རྒྱ་དང་ནོམ་ཐབས་མཛད་པའི་དུས་

༣༢ སུ་དཔའི་ཡ་རབ་བགྱིས་།དཔའ་མཚན་སྟག་

༣༣ གི་ཟར་ཆེན་གསལ་།འགར་སྟོང་བརྩན་ཡུལ་

༣༤ ཟུང་དང་།ད་རྒྱལ་མང་པོ་རྗེ་སྟོང་ནམ་གཉིས་

༣༥ དང་སྒོ་བསྟུན་ནས་བོད་ཀྱི་མཁར་བཞི་བརྩེགས་

༣༦ པ་དང་།བོད་རུར་ཕྱེ་བ་དང་།སུམ་པ་སྡེར་བཅད་པ་

༣༧ ལ་སོགས་པའི་ཞབས་འདེགས་ཕུལ་བས་དཔེན་

༣༨ ཡོན་ལ་གསེར་གྱི་ཡི་གེ་ཆུ་དུ་བཀས་གནང་།

༣༩ བཙན་པོ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བརྩན་གྱི་སྐུ་རིང་ལ་།རྒྱེ་ཤིན་

༤༠ བློན་ཆེན་པོ་ཁྲི་དབང་གཙུག་ཕུད་རྗེ་ལ་ཁྭེས་

༤༡ ཡུལ་ན་གར་དུ་གཉི་འགོ་དང་ནོལ་ཐབས་

༤༢ མཛད་པའི་དུས་སུ་།བྱ་ལོ་ནས་ལོ་རྒུའི་བར་

༤༣ དུ་རྒུ་ཁྲོམ་བགྱིས་དཔའ་འཛངས་ཀྱི་ཕུལ་བཏོན་

༤༤ ཏེ་།མཐའི་འགོ་མནན་རྗེའི་སྐུ་བཙས་ཆབ་

༤༥ སྲིད་ཀྱི་ནོལ་ཐབས་སྔར་བྱུང་དུ་སྒོ་སྲོག་ལ་མ་

༤༦ འཛེམས་ཏེ་ཆབ་སྲིད་གྲངས་དང་རིམ་པར་ཕྱག་ཏུ་

༤༧ ཕུལ་ཏེ་།དཔེ་ཡོན་ལ་སེང་གེའི་གོ་ལག་གསལ་

༤༨ གཡུའི་ཡི་གེ་ཆུ་དུ་བཀས་གནང་།དེ་ལྟར་སུག་

༤༩ བྱད་ཡུན་ཏུ་བཟང་ཞིང་གདུང་རྒྱུད་རིམ་པ་ལ་མྱི་

༥༠ རབས་རྒྱུད་ཀྱིས་ཞོ་ཤ་ཆེར་བགྱིས་པའི་རྒེ་ཡོན་

༥༡ དང་སྦྱར་ནས་བཀའ་རྩིགས་གནང་བ་ཡིན་གྱིས་

༥༢ མངའ་མཛད་གདུང་རྒྱུད་ཇོ་མོ་བདན་ཞུར་ཕྱི་

༤༣ མ་རྣམས་ཀྱིས་ནམ་ནམ་ཞ་ཞ་།ཚེ་ཚེ་

༤༤ རབས་རབས་བུ་ཚ་མཐའ་རྗེས་མྱི་རབས་

༤༥ རྒྱུད་མར་མྱི་བཅོ་མྱི་བསྒྱུར་མྱི་དབྲི་མྱི་བསྐྱུར་

༤༦ བཀས་མྱི་བཤུ་མྱི་ཤ་སྨན་ཆལ་སྨ་སྟོང་དང་

༤༧ བཅས་པ་ཡང་གདུང་རྒྱུད་རིམ་པས་བཀས་

༤༨ གནང་བའི་ཡིག་རྩང་དང་མཐུན་བར་བཀའ་

༤༩ རྟགས་འགྱུར་སྙགས་དང་བཅས་པ་འཆང་དུ་

༥༠ གསལད་པ་ཡིན་ནོ་།།ངའི་རྒྱེ་ཤིག་བློན་ཆེན་

༥༡ པོ་ཁྲི་དབང་གཙུག་ཕུད་རྗེ་ལ་ཁྭེ་བུ་ཆ་རྒྱུད་

༥༢ དུ་ཁྲག་ཆེ་བཏོན་ཆུང་བཏོན་ནི་ཤི་རི་ཤི་ཐང་དུ་

༥༣ བཀས་གནང་།སུས་བཀུམ་ཡང་ལྷ་གཉན་

༤༤ མཆོད་པ་དང་སྲི་གནོན་གྱི་རྐྱེན་ལ་བྲན་ཕོ་རུས་

༤༥ སྣ་རྒུ་བྲན་མོ་རུས་སྣ་རྒུ་གསེར་གྱི་མདའ་རྒུ་

༤༦ ཧྭ་དར་རྒུ་།གཡུའི་འཕང་རྒུ་ལ་སྲིན་བལ་

༤༧ འདབ་མ་རྒུ་བཏགས་པ་།མོན་ལུག་རྒུ་།

༤༨ མོན་ར་རྒུ་།ནས་ཁལ་དགུ་།ཤིན་ཏོག་ཁལ་

༤༩ རྒུ་།མར་ཁུག་རྒུ་དགུ་རམ་རྒུ་བླ་སྣང་

༥༠ རྒུ་ལ་སོགས་པ་དང་མཆོད་པ་བྱའོ།།བླ་རི་

༥༡ སྤོ་རི་རྨ་བྱ་མདོངས་གསེར་གྱི་ཞུ་ལུབས་སུ་

༥༢ གཡོན་།བླ་མཚོ་དང་ར་གཡུ་མཐུར་ཅན་ནི་

༥༣ གཟི་མཆོད་དེས་གཅལ་དུ་བཀྲམ་།བླ་ཐང་

༥༤ གཡའ་ཐང་མྱིར་མ་རིས་ནི་དར་ཟབ་ཀྱིས་

༥༥ གཡོན།སྲད་ཡས་དར་ཡུག་རྒུ་།གསེར་གྱི་

༥༦ སྦྲམ་བུ་རྒུ་།འབྲི་རྒུ་།རོ་གཡོགས་ལ་ཁྲབ་

༥༧ མྱིང་ཅན་དརྒུ་།རོ་གལ་ལ་སྟ་རབ་རྒུ་།སྙིང་

༥༧ ནོན་ལ་གསེར་སྲང་བརྒྱ་དང་གཡུ་རབ་རྒུ་།

༥༨ བར་སྟོང་ལ་རྟ་རབ་རྒུ་།གཡག་རབ་རྒུ་།ཟ་

༥༩ བོག་རབ་རྒུ་།ནས་ཁལ་རྒུ་།ལུག་སྲང་རྒུ་།

༦༠ སྟོང་ནག་ནི་ཤི་རི་ཤི་ཐང་གི་རྐང་གྲངས་ལས་

༦༡ བཀས་གནང་།སྲང་རྒུ་ཁྲི་རྒུ་སྟོང་རྒུ་བརྒྱ་

༦༢ རྒུ་བཅུ་རྩ་རྒུ་།ཞོ་རྒུ་།ནམ་རྒུ་།ལུག་རྒུ་

༦༣ ཏིང་རྒུ་བཀས་གནང་།སོ་སྟ་སེན་གས་ན་སྒྲ་

༦༤ ལུག་ར་ཡུགས་སའི་གོས་རིན་སྲང་རྒུ་།མཆི་

༦༥ ཕྱིས་འབྲི་ཅིག་དང་དར་ཡུག་ཅིག སྤྱ་རིན་ལ་

༦༦ རྟ་ཅིག་ཐེབ་གྲིབ་དར་ཡུག་དམར་པོས་བྱས་ཏེ་སར་

༦༧ མར་བཏུས་།མནའ་མ་དང་བུ་སྲིང་གི་ཁྲིན་སྲང་

༦༨ བཞི་བརྒྱ་།མཚོན་ཆེ་ཕྱུང་ཆུང་ཕྱུང་ཁེང་རབ་ཀྱི་

༦༩ སྟོང་དང་བསྡུམ་།མྱི་ཞིང་འབྲོག་སོགས་གནང་བ་

༧༠ ནི་མེ་ཉག་དང་ཐག་དར་ལྗགས་དང་ནམ་པག་

༧༡ ཏི་འདི་དང་འདྲེ་།སྐྱུ་རུ་དང་མོ་ལྕགས་ཏུ་རྦར་ལསོགས་

༧༢ རུས་སྣ་དགུ་གྲོང་བརྒྱ་ཅུ་རྩ་བདུན་།ཡུལ་འཕན་

༧༣ ཡུལ་གྱི་རྒྱ་ཚར་སྲང་།ཞིང་རྒོད་དོར་བརྒྱ་བཞི་

༧༤ བཅུ་རྩྭ་ལྔ་པ་།འབྲོག་སྐྱི་ཐང་རིང་མོས་ཡས་

༧༥ བཅད་པ་། སྤང་རི་འབྲོང་ཚང་ཅན་གྱིས་མས་

༧༦ བཅད་པ་།བྲག་དམར་ཆུ་མདོའ་ལུང་ལག་གིས་

༧༧ བཅད་པ་། ན་རླུང་འོམ་ཚང་གིས་བཅད་པ་།

༧༨ བར་གྱི་རོ་ལེབ་ལ་ཤིང་ལྦག་ཡུ་བཀས་གནང་

༧༩ སྔར་ཆོད་པའི་མྱི་ཞིང་འབྲོག་སོགས་བཀའ་དྲིན་

༨༠ མཛད་པ་ཉོས་ཞིང་ཕྲུ་ས་ཡན་ཆོད་དབར་བགྱིད་

༨༡ པར་བཀས་གནང་།སྤུས་ལྩོགས་པ་རྣམས་

༨༢ བླའི་སྒོ་གཉེར་ཆེན་པོ་འཆམ་བར་བཀས་བསྣན་

༨༣ བཀའ་ཞང་བློན་པོར་བཞག་ཅིང་གཉའ་སྙོམ་བར་

༨༤ བཀས་གནང་།སྡོས་ཉེས་ཆེ་ཆུང་ཅི་མཆིས་

༨༥ ཀྱང་མྱི་བཀུམ་མྱི་སྤྱུག་།གཞན་སྙན་ཕྲ་ཞུ་

༨༦ བ་བྱུང་ན་ཡང་མ་སྦྱངས་པར་མྱི་གསན་ཞིང་

༨༧ བཀའ་ཆད་སྟོན་མྱིག་མྱི་མཛད་པར་བཀས་གནང་

༨༨ རྩིགས་ཞིང་རྩིགས་འབྲོག་འཚལ་བ་མ་བཀའ་

༨༩ སྐོས་མྱི་མཛད་པར་བཀས་གནང་བའི་ཞལ་ཕན་

༩༠ གསལ་བ་འདི་སྒྲོག་རྡོ་ལ་ཐན་བར་གྱིས་ཤིག་།

༩༡ རྒྱེ་ཤིན་བློན་ཆེན་པོ་ཁྲི་དབང་གཙུག་ཕུད་རྗེ་ལ་

༩༢ ཁྭེ་ནུ་ཚ་རྒྱུད་དུ་སྤྱན་རས་ཀྱིས་མྱི་བཙའ་རེ།

༩༣ འཁོར་ཡུལ་བླར་བཞེས་རེ་། གཞན་དུ་ཡང་

༩༤ སྤྱུར་རེ། སྙན་ཕྲ་བྱུང་ན་ཡང་གས་རེ།

༩༥ ཤགས་ཁར་རྗོང་རེ། འདུས་འགྲོས་ལྟར་

༩༦ བཀས་མྱི་བཅད་རེ་།མ་སྦྱངས་པར་གཏམ་

༩༧ སླས་གཅོད་པ་མཛད་རེ་།བློན་ཆེ་ཁྲི་དབང་

༩༨ གཙུག་ཕུད་ལ་བུ་ཚ་རྒྱུད་དུ་འདི་ལྟར་བཀའ་

༩༩ རྩིགས་འཆང་དུ་རུང་དུ་བརྩན་བར་བཀས་གནང་

༡༠༠ སྟེ་གཞི་ཕྱག་རྒྱ་འཆང་དུ་གསལད་པ་ཤང་ཤང་

༡༠༡ དུམ་རྩེན་ཏུ་བཏབ་པ་ཅིག་ལས་བཤུས་པ་

༡༠༢ ལགས་སྷོ་།།

༡༠༣ ཡུལ་ཕན་ཡུལ་གྱི་རྒྱེ་ཤིན་གྱི་མེ་རྟགས་།

        ཞེས་ཡིག་འཕྲེང་བརྒྱ་དང་གསུམ་གྱི་བདག་ཉིད་དུ་གྱུར་པའི་ཤོག་དྲིལ་འདི་ནི། སྟོད་མངའ་རིས་སྤུ་ཧྲེང་རྫོང་ཁྱུང་ལུང་དགོན་པར་བཞུགས་ཡོད་ཅིང་། ད་ལྟའི་ཆར་བོད་རིག་པའི་དཔྱད་ཡིག་གི་ཁྲོད་དུ་བེད་སྤྱོད་བྱས་མེད་པའི་ཡིག་ཆ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་མཐོང་ཞིང་། འདིའི་ཚིག་དོན་སོགས་སྤུ་རྒྱལ་དང་ཞང་ཞུང་གི་མཐའ་མཚམས་སུ་བཏབ་པའི་པྲ་དུམ་རྩེ་གཙུག་ལག་ཁང་གི་ལོ་རྒྱུས་དང་སྐབས་དེའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནས་བབས་ལ་འབྲེལ་བ་ངེས་ཅན་ཡོད་པར་མཐོང་། །

        བན་ཤུལ་དཔལ་མཁར་རྒྱལ་གྱིས་ཤོག་དྲིལ་འདྲ་དཔེ་ལས་བཤུས།

རྩོམ་པ་པོས་པྲ་དུན་རྩེ་གཙུག་ལག་ཁང་གི་བཀའ་གཙིགས་རྡོ་རིང་སྐོར་ལ་འཆད་ཁྲིད་བྱེད་བཞིན་པ།

内容提要：

        公元7世纪文成公主远嫁吐蕃赞布松赞干布，初到雪域西藏时，公主就用中原的《八十种五行算观察法》，堪舆和推算出了西藏的地形地貌，犹如一个仰卧的罗刹魔女形状。后来松赞干布在此地形上以显统治地域面积，修建镇魔二十四座寺庙。该地图以象雄等为代表的各邦国之中心，则是吐蕃时期修建的大昭寺，其他寺庙围绕着吐蕃领域而建。

        这张地图上的镇魔二十四寺之一，即现在位于日喀则仲巴县境内的西藏著名古寺扎东寺。据12世纪的重要文献记载，扎东寺是因降伏古象雄岗底斯神山之魔而建，之后公元8世纪赤松德赞修缮了先祖遗留的扎东寺，并在寺前建立了盟书石碑，修建了宫殿。

        本文从三个章节对上述论点进行了分析研究。第一章首先认准魔女仰卧地图中扎东寺的位置，再以寺院的实际地域和文献中所记载的历史相结合阐述扎东寺的历史源流；第二章详细论述扎东寺的所在地——卓雪，即古地名，其地域范围的认定，据文献记载卓雪是吐蕃时期的北象雄，有关北象雄的部分史料记载于英国驻印度办事处收藏的敦煌文献中，也有其他文献记载如何征服北象雄等内容，故此结合实地考察对相关主题论点进行分析研究；第三章重点研究公元8世纪由赞布赤松德赞建立的扎东寺石碑，因石碑已有1200多年的历史，现已损毁。然而，值得庆幸的是近期这个具有重要历史意义的石碑内容抄写本在阿里地区被发现，文中明确记载从吐蕃赞布达日年塞的四位大臣首先征服象雄到赤松德赞时期大臣赤旺祖为止，逐步完全征服象雄的历史，对此详细分析、认真研究。

སྤེལ་མཁན། ཚེ་རིང་དོན་གྲུབ།   རྩོམ་འགན། ཚེ་མགོན།